Ostia Graffiti project

Door Robert G. Harp

Archeologische sites vervallen weliswaar langzaam, maar constant en vaak onomkeerbaar. De opgegraven overblijfselen worden daarom vaak, bij gebrek aan financiële middelen om ze te beschermen, bedreigd. Dit is ook het geval met de deels open of half overdekte ontdekte antieke graffiti in Ostia. Spijtig genoeg zijn er vele voorbeelden waarin graffiti twintig jaar geleden nog duidelijk zichtbaar en te lezen waren maar nu compleet zijn verdwenen. Digitale vastlegging kan de nu nog bestaande exemplaren vindbaar en toegankelijk maken voor toekomstig onderzoek.

De start van het Ostia Graffiti Project (OGP)  begon meer dan twintig jaar geleden. De Engelse wetenschapper Eric Taylor en de Nederlandse archeologg dr. Jan Theo Bakker besloten dat het nodig was de graffiti van Ostia in kaart te brengen. Eric zou het veldwerk doen en de foto's maken en Jan Theo zou deze interpreteren en op zijn website www.ostia-antica.org voor wetenschappers toegankelijk maken.
Eric Taylor maakte een lijst van alle bekende bronnen aangevuld met gegevens uit het kaartsysteem in de bibliotheek. De totale lijst werd gebruikt als een leidraad voor het maken van de foto’s. Eric had echter grotere ambities en begon een nieuw onderzoek naar de muur- en vloer oppervlakken van het terrein, met het doel nog meer graffiti te vinden en zo de meest uitgebreide collectie foto's van de graffiti van Ostia te produceren die er zou zijn. Dit archief is nu al vele jaren beschikbaar voor wetenschappers.
De fotografie was in die jaren echter nog analoog en had derhalve niet de kwaliteit die men vandaag de dag kent.

In het najaar van 2013, werd door Jan Theo Bakker een groep Ostia liefhebbers bij elkaar gebracht die de noodzaak onderkenden om het bestaande archief te vernieuwen en waar nodig uit te breiden door het maken van digitale HD foto’s. Het team bestond  uit Francis Brenders, Robert Grady Harp en Philipp Schmitt.
Robert en Philipp vroegen toestemming om het project te heropenen.. Ze stelden tevens voor om bij de foto’s meteen ook de belangrijke data elektronisch vast te leggen. De informatie die de data beschrijft - metadata genoemd – en het principe van hoe het is georganiseerd en geïndexeerd kan een waardevolle toevoeging zijn bij vastleggen van de techniek en geschiedenis.
De toestemming kwam in 2014.

Sindsdien heeft de groep, in 2015 aangevuld met de in Australië wonende Amerikaanse archeologe Mary Jan Cuyler, gedurende haar bezoeken in het voor- en najaar ongeveer 80 % van de door Eric Taylor in open terrein geregistreerde en gefotografeerd graffiti op nieuw in kaart gebracht en gefotografeerd. Hetzelfde deden ze voor diverse, niet voor publiek toegankelijke, delen van Ostia. De locaties die onderzocht werden waren o.a. de brandweerkazerne⁽¹⁾,  de tuinhuizen⁽²⁾, het huis van de muzen⁽³⁾, het Badhuis van het Forum⁽⁴⁾ en vele anderen.
Eerdere statistieken suggereren dat misschien wel 30 procent van de onbeschermde graffiti die al eerder ontdekt waren, door erosie van de muur gevallen zijn, beschadigd zijn of uitgesleten waardoor ze niet langer te lezen of zelfs te vinden zijn. Dit onderschrijft nog eens de haast van het project en, om geen tijd te verliezen, heeft de Ostia Graffiti Groep zelf spontaan alle kosten uit eigen zak betaald. Het werk is nog lang niet klaar en aanvullende financiële hulp is dan ook broodnodig en zeer welkom.

Het merendeel van het bestaande materiaal is momenteel systematisch gedocumenteerd. Het ostia Graffiti team zal zich in 2016 gaan toeleggen op het digitaal vastleggen van graffiti opgeslagen in de depots van Ostia Antica. Het gaat hier om de graffiti waarvan we weten dat ze zich bevinden op muren die gedurende de vele jaren van opgravingen van hun originele plaats zijn verwijderd en opgeslagen. Deze zgn. distaccati, die vaak erg zwaar en onhanteerbaar zijn, stellen het team voor nieuwe uitdagingen en bieden ook kansen om nieuwe antieke grafffiti In Ostia te ontdekken en vast te leggen.
We nodigen iedereen uit ons te helpen bij dit belangrijke werk.

Vanuit het Engels vertaald door Gerard Huissen

• Notes
• Foto 1: De meeste van dit soort graffiti hadden betrekking op datums dat er geld werd ontvangen. In dit geval wordt er geen jaartal genoemd. Soms werd de tekst weer doorgestreept met horizontale lijnen. Waarom men dit enige maanden per jaar op muren registreerde blijft onduidelijk. Een interessante mededeling op deze muur luidt:" Op 28 augustus dondert het hier (hic tonat).". Een verwijzing naar onweer lijkt onwaarschijnlijk. Wellicht werd er een ruzie bedoeld of zelfs een aardbeving.
• Foto 2:De graffito is een gevleugeld schild (tabula). Dit soort rechthoeken werden gewoonlijk gebruikt om een tekst in te plaatsen of als decoratie, hier in Ostia maar ook op grafmonumenten vanaf de derde eeuw na Chr.